Đầu tư 101 & Investo: Tiền mặt là gì?

Định nghĩa:

Hầu như ai cũng nghĩ rằng tiền mặt là loại tiền cầm nắm hay sờ được, chẳng hạn như tiền xu hoặc tiền giấy, nhưng trong thế giới tài chính, tiền mặt là tiền cộng với bất kỳ thứ gì mà một doanh nghiệp có thể nhanh chóng chuyển đổi thành tiền mặt.

Tìm hiểu về tiền mặt

Tiền mặt là tiền tệ vật chất (cầm nắm được) mà tất cả mọi người sử dụng để thực hiện giao dịch hàng ngày. Tiền mặt bao gồm tiền xu và tiền giấy nhưng cũng bao gồm tiền trong tài khoản ngân hàng khi người dùng sử dụng bằng cách quẹt thẻ ghi nợ tại các cửa hàng. Đối với các doanh nghiệp, tiền mặt là bất kỳ khoản tiền nào mà họ đang nắm giữ, dùng để thanh toán các khoản chi phí và nợ, đó có thể bao gồm tiền tệ vật chất và tiền trong tài khoản ngân hàng. Mặc dù hầu hết mọi người đều nghĩ rằng tiền mặt là tiền giấy cầm nắm được, nhưng định nghĩa tiền mặt cũng bao hàm cả tiền tệ tồn tại ở dạng điện tử.

Ví dụ         

Giả sử một cửa hàng tiện lợi nhỏ muốn tổng kết toàn bộ số tiền mặt mà họ đang có để mua hàng tồn kho mới. Để tính ra số dư tiền mặt của cửa hàng, chủ sở hữu sẽ bắt đầu đếm tất cả tiền xu và tiền giấy trong máy tính tiền. Sau đó, họ sẽ tính thêm cả giá trị của các tấm séc mà khách hàng đã sử dụng để thanh toán khi mua hàng. Tiếp theo, cửa hàng cũng liệt kê cả số dư tài khoản thông thường và tài khoản tiết kiệm. Tổng của tất cả những con số này là tổng số dư tiền mặt của doanh nghiệp.

Bài học

Tiền mặt là bất cứ thứ gì mà bạn có thể dùng để thanh toán bữa ăn của mình ngay lập tức…

Khi bạn đi ăn với bạn bè, đôi khi cách thanh toán dễ nhất là để cho một người trả tiền tổng hóa đơn và yêu cầu những người khác trả lại tiền cho họ. Tiền mặt là thứ bạn có thể sử dụng để trả nợ cho bạn mình một cách nhanh chóng và không mất thêm phí. Bạn có thể đưa cho người bạn đó tờ 200.000 đồng để chi trả một phần bữa ăn của mình, nhưng bạn cũng có thể dễ dàng sử dụng một ứng dụng điện thoại để chuyển khoản điện tử từ tài khoản ngân hàng của mình. Bạn thậm chí có thể trả lại cho người bạn đó bằng séc nếu bạn muốn.

Tiền mặt là gì?

Khi nói về tiền mặt, nhiều người có lẽ sẽ liên tưởng đến đồng tiền tồn tại dưới dạng vật chất, cầm nắm sờ được. Tiền giấy và tiền xu kim loại là hai trong số những hình thức tiền tệ được sử dụng phổ biến nhất, nhưng cũng có những loại tiền mặt khác mà mọi người và doanh nghiệp thường sử dụng. Trong thế giới tài chính, tiền mặt bao gồm tiền tệ vật chất, số dư tài khoản ngân hàng và thậm chí cả séc mà doanh nghiệp chưa chuyển thành tiền mặt.

Hầu hết các doanh nghiệp đều theo dõi tình hình tài khoản tiền mặt của họ bởi vì đó là một nguồn lực cần thiết. Nếu không có tiền, doanh nghiệp sẽ không thể thanh toán cho các nhà cung cấp hoặc trả lương cho nhân viên của mình. Các doanh nghiệp cũng theo dõi cả các khoản tương đương tiền của họ. Những khoản mục này không phải là tiền mặt, nhưng có thể dễ dàng chuyển đổi thành tiền mặt. Nếu một doanh nghiệp cần thanh toán hóa đơn hoặc đáp ứng một nghĩa vụ khác, những tài sản đó có thể nhanh chóng được thanh lý thành tiền mặt.

Các khoản tương đương tiền là gì?

Các khoản tương đương tiền là những thứ có thể chuyển đổi thành tiền mặt một cách dễ dàng và nhanh chóng khi cần thiết.

Những tài sản như trái phiếu ngắn hạn, tín phiếu kho bạc và số dư trong quỹ đầu tư chính là các khoản tương đương tiền.

Còn về trường hợp của cổ phiếu, người nắm giữ có thể nhanh chóng bán chúng cho một người mua khác trên thị trường chứng khoán và nhận được khoản thanh toán gần như ngay lập tức. Nếu một doanh nghiệp nắm giữ cổ phiếu và cần thanh toán nợ, thì doanh nghiệp đó có thể bán cổ phiếu để cấp vốn trả nợ mà không phải bận tâm gì.

Tín phiếu kho bạc cũng tương tự, với thời gian đáo hạn chỉ tính bằng tuần. Nếu một doanh nghiệp cần tiền mặt gấp, thông thường họ chỉ phải đợi vài tuần để thanh lý tín phiếu thành tiền mặt hoặc có thể bán ngay cho người mua khác.

Đặc điểm quan trọng về các khoản tương đương tiền là bạn có thể bán chúng một cách nhanh chóng và không tốn nhiều chi phí. Ngược lại, hoạt động buôn bán bất động sản sẽ mất nhiều thời gian và thường phát sinh phí giao dịch, vì vậy bất động sản không được tính là một khoản tương đương tiền.

Lịch sử về tiền mặt

Con người đã sử dụng tiền tệ vật chất trong nhiều thiên niên kỷ qua với cùng một hệ thống tạo lập và trao đổi giống như khi đã phát triển công nghệ và thay đổi nền kinh tế.

Trước khi có tiền mặt, hầu hết các xã hội đều vận hành theo hệ thống hàng hóa đổi lấy hàng hóa trực tiếp. Người nông dân sẽ đổi ngũ cốc lấy rau quả của người khác. Nếu không có tiền tệ, cả hai bên giao dịch đều cần phải có mặt hàng mà bên kia mong muốn, điều này làm cho các hoạt động giao dịch trở nên kém hiệu quả.

Phương thức hàng đổi hàng cuối cùng đã nhường chỗ cho một hệ thống mới gọi là tiền tệ hàng hóa (hàng hóa đóng vai trò là tiền tệ). Đối với mỗi khu vực địa lý nhất định, một mặt hàng chung mà hầu hết mọi người đều cần và sử dụng sẽ được xem là đơn vị tiền tệ thực tế. Ví dụ, muối, trà và thuốc lá đều từng được dùng làm tiền tệ hàng hóa tại một thời điểm trong quá khứ.

Nhược điểm của tiền tệ hàng hóa là chúng khó vận chuyển với số lượng lớn cùng một lúc. Những sản phẩm này có thể bị hư hỏng, nên điều đó đã đặt ra bài toán lưu trữ giá trị lâu dài.

Chính vì vậy, những đồng tiền vật chất đầu tiên đã ra đời, thường được làm bằng kim loại. Kim loại có tính chất dễ gia công, tương đối dễ kiếm, có thể nấu chảy và tái chế. Có những bằng chứng cho thấy xã hội loài người khi xưa từng sử dụng tiền xu kim loại từ năm 5.000 trước Công nguyên.

Quốc gia đầu tiên sử dụng tiền vật chất ở thế giới phương Tây là Lydia (Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay). Các nhà khảo cổ học đã phát hiện ra một đồng xu có hình một con sư tử và ghi niên đại vào những năm 700 trước Công nguyên. Những ví dụ phổ biến và sớm nhất về tiền giấy đến từ Trung Quốc vào khoảng năm 960 sau Công nguyên.

Trong giai đoạn sơ khai của tiền giấy và tiền kim loại, các hình thức tiền tệ này đóng vai trò như một loại bút tệ (representative currency). Tiền xu hoặc tiền giấy đại diện cho một loại hàng hóa có giá trị và người nắm giữ có quyền chọn cách đổi tiền của họ để lấy hàng hóa đó. Ví dụ, người dùng có thể đổi đồng bảng Anh lấy một pound bạc (1 pound khoản 0,45 kg). Một trong những tiêu chuẩn phổ biến nhất cho bút tệ chính là bản vị vàng.

Tiền pháp định (fiat money) cuối cùng đã thay thế bút tệ, trở thành dạng tiền mặt được sử dụng phổ biến nhất. Hoa Kỳ đã từ bỏ chế độ bản vị vàng vào năm 1971 và hầu hết các nước trên thế giới đã làm theo. Ngày nay, bạn sẽ không thể chuyển đổi tiền pháp định thành một loại hàng hóa tương đương nữa. Thay vào đó, tiền pháp định có giá trị đơn giản chỉ vì mọi người đều nhất trí rằng chúng có giá trị.

Nhiều hoạt động giao dịch tiền mặt hiện nay đều được thực hiện dưới dạng điện tử thông qua chuyển khoản hoặc thẻ ghi nợ.

Liệu tiền mặt có trở nên lỗi thời?

Khi các phương thức thanh toán điện tử trở nên phổ biến, nhiều người đã đặt câu hỏi liệu nền kinh tế có đang phát triển đến mức tiền mặt vật chất (tức là tiền giấy và tiền xu) có thể trở nên lỗi thời hay không.

Tiền vật chất cũng có những nhược điểm cố hữu. Việc chuyển tiền dưới dạng vật chất với khối lượng lớn trong cùng một lúc thì có thể rất khó khăn hoặc nguy hiểm và có thể khó theo dõi. Trong khi đó, hoạt động chuyển khoản điện tử có thể diễn ra ngay lập tức, có để lại dấu vết ghi nhận và không cần phải vận chuyển như tiền giấy và tiền xu. Ngay cả việc sử dụng thẻ ghi nợ hoặc thẻ tín dụng cũng dễ dàng hơn so với việc giao dịch bằng tiền vật chất. Tuy nhiên, một số phương thức chuyển khoản điện tử sẽ có tính phí hoặc mất vài ngày mới hoàn tất, khiến người tiêu dùng phải trả một mức phí nhất định thay vì trao tay tiền mặt mà không phát sinh chi phí.

Tiền mặt có thể sẽ tồn tại trong một thời gian dài. Tiền giấy và tiền xu là các phương thức thanh toán được sử dụng phổ biến nhất. Hiện nay có hàng triệu người không hề có tài khoản ngân hàng hoặc thẻ tín dụng, do đó tiền mặt là lựa chọn duy nhất của họ để thực hiện giao dịch tài chính.

Một ưu điểm khác là tiền mặt không có nguy cơ bị đánh cắp danh tính. Nếu danh tính của bạn bị đánh cắp, bạn có thể phải mất hàng tháng trời để khôi phục và lấy lại quyền truy cập vào thẻ tín dụng của mình cũng như các phương thức chuyển khoản điện tử khác. Nhưng bạn vẫn luôn luôn có thể sử dụng tiền mặt ngay cả khi ai đó đánh cắp danh tính của bạn.

Xã hội có nên tiếp tục sử dụng tiền mặt không?

Câu hỏi này thực ra là vấn đề của từng cá nhân. Đối với một số người, nếu hoàn toàn không dùng tiền mặt thì điều đó sẽ khiến cuộc sống tài chính của họ trở nên dễ dàng hơn nhiều. Đối với những người khác, sử dụng tiền mặt vật chất sẽ giúp họ lập ngân sách và chi tiêu hàng ngày dễ dàng hơn.

Nếu bạn chỉ đi mua sắm tại các cửa hàng có chấp nhận thanh toán thẻ hoặc các hình thức chuyển khoản điện tử khác và bạn bè của bạn cũng sử dụng ứng dụng chuyển khoản ngang hàng, thì phong cách sống không tiền mặt có thể sẽ phù hợp với bạn. Nhưng nếu bạn sống ở nơi có nhiều doanh nghiệp chỉ chấp nhận tiền mặt vật chất hoặc bạn bè xung quanh chỉ thích sử dụng tiền mặt để thanh toán sau một đêm đi chơi, bạn sẽ phải tiếp tục sử dụng tiền mặt.

Về khía cạnh xã hội, việc sử dụng tiền mặt và không dùng tiền mặt đều có ưu và nhược điểm riêng. Một xã hội không dùng tiền mặt sẽ không cần phải chịu chi phí in tiền hoặc vận hành các ngành liên quan đến tiền tệ vật chất, chẳng hạn như xây dựng các trụ máy ATM và cung cấp dịch vụ bảo mật cho các hoạt động chuyển tiền mặt với khối lượng lớn.

Ngược lại, một xã hội không dùng tiền mặt sẽ khiến mọi người khó thực hiện các khoản giao dịch bảo mật hơn và có thể khiến những người không có điều kiện tiếp cận với dịch vụ ngân hàng mất đi cơ hội tham gia vào các hoạt động lớn của nền kinh tế.

Khi nào nhà đầu tư nên vay vốn hoặc sử dụng tiền mặt?

Mọi người sẽ thường cân nhắc sử dụng tiền mặt khi họ cần thực hiện một khoản giao dịch lớn. Ví dụ, khi mua một chiếc xe hơi, bạn có thể sẽ băn khoăn giữa việc trả tiền mặt hoặc mua dưới hình thức vay.

Nếu bạn không đủ khả năng tiền mặt để mua hàng, thì phương án vay vốn có thể là lựa chọn duy nhất của bạn. Khi bạn có đủ tiền để trả cho một thứ gì đó bằng tiền mặt, bạn vẫn nên suy nghĩ về những ưu và nhược điểm riêng.

Một trong những lợi ích của việc thanh toán bằng tiền mặt là bạn không phải lo lắng về việc phát sinh nợ mới hay thanh toán lãi suất hàng tháng (lãi suất cộng vào tiền vay gốc). Khi sử dụng tiền mặt, điểm tín dụng của bạn cũng sẽ không bị ảnh hưởng.

Nhiều doanh nghiệp cũng áp dụng chiến lược giảm giá bằng tiền mặt. Khi đi mua hàng, bạn có thể thử hỏi xem liệu mình có được giảm giá cho giá thanh toán cuối cùng nếu mua hàng bằng tiền mặt hay không.

Trong khi đó, với phương án vay vốn, bạn sẽ không phải trả trước toàn bộ số tiền đang có trong tay. Nếu lãi suất áp dụng cho khoản vay chỉ ở mức thấp, bạn có thể hưởng lợi bằng cách vay vốn. Ví dụ, nếu bạn vay vốn mua một chiếc ô tô mới với lãi suất 3% và đầu tư số tiền mặt mà bạn đang giữ với tỷ suất sinh lợi 4%, bạn sẽ kiếm được lợi nhuận nhiều hơn so với các khoản phải trả lãi.

Đăng Khoa-Theo learn.robinhood