Thị Trường Chứng Khoán Vận Hành Như Thế Nào? [P1]

Thị trường chứng khoán là nơi mà các nhà đầu tư có thể mua bán, trao đổi và chuyển nhượng các sản phẩm chứng khoán để kiếm lời từ chênh lệch giá. Đây cũng là một lĩnh vực đầu tư sinh lời đầy hứa hẹn. Hãy cùng tìm hiểu về thị trường chứng khoán là gì và cách vận hành của thị trường sôi động này ra sao?

• Thị trường chứng khoán là gì? thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp

Thị trường chứng khoán hay sàn chứng khoán là nơi phát hành giao dịch mua bán, trao đổi các loại cổ phiếu chứng khoán và được thực hiện chủ yếu tại sở giao dịch chứng khoán hoặc thông qua các công ty môi giới chứng khoán.

Thị trường chứng khoán được chia thành 2 loại đó là thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp:

• Thị trường sơ cấp: là nơi cổ phiếu lần đầu phát hành từ công ty để hút một nguồn vốn đầu tư, điều này giúp họ có thể huy động một số vốn trên thị trường chứng khoán. Phần lớn những người mua trên thị trường sơ cấp là các tổ chức lớn hay quỹ đầu tư. 
• Thị trường chứng khoán thứ cấp: là mơi cổ phiếu được mua bán lại sau khi phát hành sơ cấp. Người mua tại thị trường sơ cấp sẽ tiến hành mua bán đối với các nhà đầu tư chứng khoán khác trên thị trường. Đây cũng là nơi các nhà đầu tư cá nhân có thể tham gia giao dịch chứng khoán.

2. Thị trường chứng khoán bao gồm những ai?

Như đã đề cập ở trên, thị trường chứng khoán là nơi mua, bán chứng khoán. Do đó, chắc chắn thị trường chứng khoán bao gồm thành phần đầu tiên là người bán, người mua, và các bên liên quan. 

• Nhà phát hành

Chính phủ và chính quyền địa phương: là nhà phát hành Trái phiếu Chính phủ và Trái phiếu địa phương. Đây là loại chứng khoán an toàn với mức đảm bảo chi trả gần như tuyệt đối từ Chính phủ. Trừ trường hợp Chính phủ quốc gia đó mất khả năng trả nợ (như Hy Lạp năm 2012). 

• Các công ty muốn huy động vốn

Công ty phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu nhằm huy động vốn phục vụ sản xuất kinh doanh. Đây là loại chứng khoán có tính rủi ro cao do biến động giá phụ thuộc vào nhiều yếu tố. 

• Nhà đầu tư

Không ai khác, các nhà đầu tư chính là người cung cấp vốn cho thị trường chứng khoán. Có 2 dạng nhà đầu tư mà bạn cần phân biệt. Nhà đầu tư cá nhân: nhóm này thường chiếm số đông trên thị trường. Trong khi đó, cá nhà đầu tư tổ chức là các định chế đầu tư chứng khoán với khối lượng lớn. Họ là các ngân hàng, công ty tài chính, công ty bảo hiểm, quỹ bảo hiểm xã hội,… tham gia và thường có nhiều thông tin, tiềm lực tài chính lớn mạnh, một chiến lược đầu tư dài hạn. 

• Các môi giới trung gian

Các môi giới trung gian bao gồm công ty chứng khoán, quỹ đầu tư chứng khoán và trung gian tài chính. Trong đó, công ty chứng khoán thực hiện vai trò trung gian môi giới mua – bán chứng khoán. Ngoài ra, công ty chứng khoán còn tư vấn và thực hiện một số dịch vụ khác liên quan.

• Các tổ chức liên quan

Và như bất kỳ thị trường nào, luôn cần có cơ quan quản lý nhằm đảm bảo những “người chơi” tuân thủ “luật chơi” được quy định trước. Tại Việt Nam, cơ quan quản lý thị thị trường chứng khoán cao nhất là Bộ Tài chính. Tiếp đến là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC), các Sở Giao dịch chứng khoán (HOSE và HNX). Kế đến là Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD) đóng vai trò là nơi lưu trữ các thông tin về chứng khoán. 

3. Cách thị trường chứng khoán vận hành?

Để hiểu về cách vận hành của thị trường chứng khoán, hãy cùng tôi nhìn lại hành trình của Facebook:

• Những ngày đầu Facebook chỉ là một trang web đơn giản, có lẽ giá trị chưa bằng một chiếc Honda Vision 2018. Nhưng hiện nay, Facebook đã trở thành 1 “đế chế” lớn mạnh với hơn 2 tỷ người dùng. 
• Để có thể lớn mạnh như vậy, Facebook đã tiến hành gọi vốn, bán cổ phần cho các nhà đầu tư. Tiếp theo, tháng 5/2012, Facebook chính thức niêm yết trên sàn giao dịch Nasdaq  của Mỹ với mức giá 38 USD/cp. 
• Tương ứng giá trị vốn hóa hơn 100 tỷ USD. Sự lớn mạnh của công ty khiến cho cổ phiếu này ngày càng hấp dẫn trong giới đầu tư và gã khổng lồ này lại càng có thêm nguồn vốn để tiếp tục mở rộng các hạng mục kinh doanh của mình. 

Như vậy, một công ty có thể chia nhỏ ra thành nhiều phần cho nhiều người sở hữu, bằng cách phát hành cổ phiếu. Mỗi cổ phiếu tương ứng với một cổ phần sở hữu Công ty. Ai nắm nhiều cổ phần hơn thì người đó sở hữu công ty nhiều hơn. Cổ phiếu là một loại chứng chỉ để xác nhận tỷ lệ quyền sở hữu Công ty. Và chỉ có Công ty cổ phần mới được phát hành cổ phiếu, sau đó, giá cổ phiếu sẽ tăng giảm theo nhu cầu của thị trường. 

Chứng khoán chính là hình thức góp vốn để thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp. Nhà đầu tư góp tiền vào Công ty và nhận về cổ phiếu. Doanh nghiệp huy động được nhiều tiền từ công chúng, nhà đầu tư, sẽ có cơ hội phát triển kinh doanh, thu về lợi nhuận nhiều hơn. Sau đó, doanh nghiệp trích một phần lợi nhuận để trả cổ tức cho cổ đông.

4. Nguyên tắc hoạt động của thị trường chứng khoán?

Nguyên tắc hoạt động của thị trường chứng khoán bao gồm 3 nguyên tắc cơ bản sau đây: 

• Công khai: Bản chất của thị trường chứng khoán là mọi hoạt động đều phải được công bố rõ ràng, dưới sự giám sát của Sở giao dịch chứng khoán. Các doanh nghiệp niêm yết trên sàn đều phải công khai báo cáo tài chính cũng như thông tin của công ty. Nguyên tắc này nhằm đảm bảo các giao dịch trên thị trường đều minh bạch. 

• Trung gian: Việc mua bán chứng khoán đều được thực hiện thông qua một trung gian là các công ty môi giới chứng khoán. Theo nguyên tắc này, các nhà đầu tư không thể trực tiếp thỏa thuận giá cả với nhau để giao dịch.
• Đấu giá: Giá chứng khoán được thành lập thông qua việc đấu giá công khai. Do đó, không ai có thể can thiệp vào hệ thống này. Người mua và người bán sẽ đặt lệnh với mức giá mong muốn. Trong trường hợp 2 mức giá khớp nhau thì cổ phiếu sẽ được giao dịch. 

5. Bản chất của thị trường chứng khoán

Bản chất của thị trường chứng khoán là một thị trường liên tục và giao dịch không có trung gian. Sau khi các chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. Nó có thể được mua đi bán lại nhiều lần ở thị trường thứ cấp. Thị trường chứng khoán đảm bảo cho các nhà đầu tư có thể chuyển chứng khoán của họ thành tiền mặt bất cứ lúc nào mà họ muốn.

Việc giao dịch công khai giúp cho thị trường chứng khoán duy trì tính minh bạch trong giao dịch tài chính. Vì tính minh bạch nên những người tham gia đều nắm được thông tin về giá cả cổ phiếu đang được giao dịch trên thị trường. Giá cả ở đây được hình thành dựa trên quan hệ cung  và cầu giữa người bán, người mua. Những người tham gia có thể truy cập vào những thông tin tương tự giúp cho họ có thể giao dịch tự do, hiệu quả.

Khả năng thanh khoản là một trong những đặc điểm của thị trường chứng khoán, tạo nên sự hấp dẫn của thị trường chứng khoán đối với các nhà đầu tư. Việc kinh doanh tự do và  minh bạch diễn ra trên thị trường chứng khoán dựa trên nguồn cung – cầu. 

6. Cơ hội và rủi ro của thị trường chứng khoán

Cũng giống như bất kỳ kênh đầu tư nào, thị trường chứng khoán cũng có những rủi ro và cơ hội song hành.

Cơ hội: 

• Hưởng lợi nhuận từ chênh lệch giá : hiển nhiên đây là điều mà khi đầu tư chứng khoán ai cũng kỳ vọng. Khi công ty tăng trưởng tốt, giá cổ phiếu thường sẽ tăng cao và kéo theo là đem lại lợi nhuận từ chênh lệch giá cho những ai nắm cổ phiếu công ty. 
• Nhận cổ tức hàng năm: nhiều nhà đầu tư chỉ chú trọng đến chênh lệch giá mà quên đi cổ tức của công ty trong khi đây mới thực sự là nguồn thu nhập thụ động của bạn. Nhiều công ty khi làm ăn tốt có chính sách chi trả cổ tức hàng năm cho các cổ đông ( là người nắm giữ cổ phiếu của công ty) từ phần lợi nhuận của doanh nghiệp. 
• Nắm giữ và tham gia vào quản trị công ty: khi bạn mua cổ phiếu của 1 công ty tức là bạn đang là chủ sở hữu 1 phần của công ty đó. Bạn nắm giữ càng nhiều cổ phiếu thì bạn càng có ảnh hưởng tới các quyết định của công ty về kinh doanh, nhân sự, định hướng,…
• Mua bán dễ dàng, không đòi hỏi vốn lớn: Đối với chứng khoán, chỉ cần vài cú click chuột là bạn hoàn toàn có thể giao dịch trên thị trường và không cần phải có một số vố vốn quá lớn. 
• Có nhiều lựa chọn linh hoạt: Mặc dù có thể thị trường chung giảm hoặc tăng theo từng giai đoạn, nhưng mỗi cổ phiếu lại có thể có xu hướng khác nhau. Bạn sẽ có nhiều cổ phiếu lựa chọn để đầu tư theo cách linh hoạt của cá nhân. 

Rủi ro:

• Rủi ro do tính thanh khoản thấp: chính sự linh hoạt lựa chọn các mã cổ phiếu cũng là yếu tố có hai mặt. Đôi khi bạn sẽ không thể biết trước được tính thanh khoản của từng cổ phiếu do còn nhiều yếu tố bên ngoài tác động. 
• Rủi ro từ thông tin: Thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn được đánh giá là có tính minh bạch thấp, các báo cáo tài chính thường xảy ra hiện tượng gian lận, việc này đòi hỏi các nhà đầu tư chứng khoán phải tìm hiểu rất kỹ và tìm cách phân biệt giữa những gì “người ta muốn cho mình thấy” và những gì “mình cần thấy”.
• Rủi ro từ chất lượng và quy định của Công ty môi giới chứng khoán: các công ty chứng khoán có rất nhiều quy định và ràng buộc khi bạn mở tài khoản ( như về call margin, ký quỹ,…) Vì vậy hãy xem xét và cân nhắc kĩ khi đọc hợp đồng vì chúng có ảnh hưởng rất lớn đến việc đầu tư của bạn
• Rủi ro từ các biến động thị trường: Đây được xem như là 1 trong những rủi ro chính và chiếm phần lớn đối với các nhà đầu tư. Thực sự thị trường chứng khoán hầu như luôn có những đợt biến động mạnh từ các tin tức như chiến tranh, giá dầu, lãi suất, phá giá tiền tệ … kéo theo đó là sự giảm giá hay lên xuống thất thường của thị trường. 

7. Giờ hoạt động của thị trường chứng khoán

Giờ thị trường chứng khoán thay đổi tùy theo quốc gia. Giờ giao dịch thông thường của Sở giao dịch chứng khoán New York và Sở giao dịch chứng khoán Toronto là từ thứ Hai đến thứ sáu, 9:30 sáng đến 4:00 chiều. Sở giao dịch chứng khoán London hoạt động từ 8:00 sáng đến 4:40 chiều. 

Tại Việt Nam, giờ giao dịch của 3 sàn chính (Upcom, HSX, HNX) thường từ 9h sáng đến 15h chiều, nghỉ trưa từ 11h30 - 13h00. 

8. Ưu điểm của đầu tư vào thị trường chứng khoán

• Đầu tư vào chứng khoán có thể mang đến lợi nhuận rất cao cho những người tham gia nếu bạn biết lựa chọn đúng công ty có sức tăng trưởng tốt. Khi nắm giữ cổ phiếu cũng tức là bạn đang nắm một phần của doanh nghiệp. 
• Nếu so sánh với việc gửi tiết kiệm ngân hàng thì đầu tư chứng khoán sẽ có tỷ suất sinh lời cao hơn hẳn - đây là một trong những ưu điểm đầu tư chứng khoán.
• Thị trường chứng khoán hiện nay rất đa dạng và nhiều cơ hội lựa chọn. Bạn vẫn có thể tham khảo thêm về chứng khoán phái sinh, chẳng hạn như, hợp đồng tương lai. Bạn sẽ có khả năng sinh lời cao nhờ vào đòn bẩy tài chính cũng như có được sự phòng ngừa rủi ro.

9. Những điều cần chuẩn bị trước khi tham gia thị trường chứng khoán

Sau khi tìm hiểu về thị trường chứng chứng khoán, có lẽ đây là câu hỏi mà rất nhiều các nhà đầu tư mong muốn được giải đáp. Một số lưu ý quan trọng như sau:

• Để chuẩn bị cho những lần xuống tiền đầu tư hiệu quả, chúng ta cần trang bị đầu tiên là kiến thức về thị trường tài chính.  
• Cần xác định loại hình đầu tư chứng khoán mà bạn đang hướng đến. Nếu thận trọng, muốn có thêm thu nhập chắc chắn hơn thì chứng chỉ quỹ hay trái phiếu sẽ là loại hình được ưu tiên. Ngược lại, với những người thích rủi ro nhưng có thể kiếm lãi nhiều hơn thì có thể lựa chọn cổ phiếu.
• Nhà đầu tư cần xác định số vốn đầu tư và cách phân bổ vốn hợp lý. Nếu là những người mới tham gia thị trường bạn hãy  chọn cho mình một nhà môi giới uy tín, kinh nghiệm. 
• Các nhà đầu tư nên được cập nhật các nguồn thông tin chính xác, đa chiều và chuyên sâu từ các nhà đầu tư đi trước hoặc tìm hiểu kỹ thông tin tài chính quan trọng của các công ty muốn đầu tư. Vì đây là một thị trường đầy biến động và thử thách vậy nên, nhà đầu tư cũng cần chuẩn bị tâm lý vững vàng để tránh những cạm bẫy trong suốt quá trình giao dịch. 

Kết luận:

Trên đây là các khái niệm về thị trường chứng khoán, đầu tư chứng khoán là gì mà chúng tôi muốn chia sẻ đến các bạn. Không thể phủ nhận, đầu tư chứng khoán là kênh sinh lời hấp dẫn mà bạn có thể cân nhắc. Tuy nhiên, không có chặng đường nào phủ đầy hoa hồng, bạn vẫn phải là người làm chủ cuộc chơi và tỉnh táo để đưa ra những lựa chọn thật chính xác. Chúc các bạn thành công!