Bán khống là gì? Giao dịch bán khống chứng khoán diễn ra như thế nào?

Bán khống là chiến lược đầu tư cho phép các trader kiếm lợi nhuận từ việc giảm giá của tài sản mà họ không sở hữu. Song cũng rất rủi ro nếu không có kiến thức chuyên sâu về thị trường chứng khoán. Vậy, thế nào là bán khống cổ phiếu, mục đích và cách thực hiện giao dịch ra sao, tất cả sẽ được giải đáp ngay sau đây!

Bán khống là gì? 

Bán khống (short selling) là một kỹ thuật đầu tư, trong đó nhà đầu tư thực hiện bán các chứng khoán mà họ không sở hữu với hy vọng giá chứng khoán đó sẽ giảm trong tương lai. Sau đó mua lại với giá thấp hơn để thu lợi từ chênh lệch giữa giá bán và giá mua. Giao dịch khống chứng khoán có thể là cổ phiếu hoặc trái phiếu. 

Giao dịch bán khống thực chất là việc nhà đầu tư bán chứng khoán không phải của họ vào thời điểm giao dịch

Để dễ hình dung hơn, nhà đầu tư có thể tham khảo ví dụ về bán khống trong chứng khoán là gì như sau: 

• Nhà đầu tư vay 1.000 cổ phiếu X rồi bán trên thị trường với giá 10$/cổ phiếu, thu được 10.000$. Nếu giá cổ phiếu X giảm xuống còn 8$/cổ phiếu, nhà đầu tư tiến hành mua lại 1.000 cổ phiếu chỉ với giá 8.000$. Như vậy là nhà đầu tư đã có lời 2.000$ từ việc bán khống.
• Tuy nhiên, với cách làm này, nhà đầu tư cũng có thể phải đối diện với các khoản lỗ do giá tăng. Vậy, ví dụ về trường hợp bị lỗ khi bán khống cổ phiếu là gì? Cũng với 1.000 cổ phiếu X có giá 10$/cổ phiếu như trên, nhưng trường hợp này là giá lại tăng lên 12$/cổ phiếu. Như vậy, nhà đầu tư phải mua lại 1.000 cổ phiếu với giá 12.000$, lỗ 2.000$. 

Mục đích của bán khống - short selling là gì?

Như những hình thức đầu tư khác, các trader tham gia vào giao dịch bán khống nhằm mục đích thu lợi nhuận. Ngoài ra cũng là một cách để phòng ngừa rủi ro khi thị trường có những biến động khó lường.

Mục đích bán khống cổ phiếu, bán khống trái phiếu là gì?

Đầu cơ thu lợi từ giao dịch cổ phiếu

Khi các cổ phiếu tiềm năng đều được định giá rất cao, không dễ để tìm kiếm những cơ hội đầu tư ở những cổ phiếu đang giao dịch dưới giá. Lúc này, các nhà đầu tư chuyên nghiệp nhận thấy giá cổ phiếu có khả năng giảm trong tương lai. Họ quyết định bán khống cổ phiếu để tìm kiếm lợi nhuận từ sự chênh lệch mua bán.

Trong một số trường hợp, nhà đầu tư may mắn biết được một số thông tin tiêu cực của công ty phát hành cổ phiếu, làm rớt giá cổ phiếu. Ngoài ra, giai đoạn bong bóng tài sản cũng là thời điểm “vàng” để nhà đầu tư quyết định giao dịch khống.

Phòng ngừa rủi ro từ thị trường chứng khoán

Bán khống cũng có thể được xem như giải pháp để phòng ngừa rủi ro từ thị trường chứng khoán. Ví dụ, nhà đầu tư đang sở hữu một lượng cổ phiếu khi thị trường đang ở giai đoạn tăng nóng. Tuy nhiên, họ lo lắng về một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến giá như suy yếu, khủng hoảng tài chính. 

Song, nếu nhà đầu tư quyết định chốt lãi một lượng lớn cổ phiếu để thu tiền mặt thì có thể gây ra nhiều vấn đề tiêu cực. Điển hình như ảnh hưởng đến tâm lý các nhà đầu tư khác, tạo hiệu ứng domino làm giá cổ phiếu sẽ giảm dần,...

Lúc này, lựa chọn bán khống cổ phiếu là quyết định hợp lý để giảm bớt một phần rủi ro cho khoản đầu tư của trader.

Bán khống là một trong những cách để phòng ngừa rủi ro giá cổ phiếu giảm

Bán khống trong chứng khoán có đặc điểm gì?

Bán khống là một kỹ thuật đầu tư trong chứng khoán được sử dụng rất phổ biến hiện nay. Vậy, đặc điểm của mua khống bán khống là gì mà có thể hấp dẫn nhà đầu tư đến thế?

Nhà đầu tư không sở hữu cổ phiếu

Việc bán khống trong chứng khoán được thực hiện bằng cách vay cổ phiếu từ một môi giới hay đại lý. Sau đó bán đi với hy vọng giá giảm để mua lại và thu lợi nhuận từ chênh lệch giá. Như vậy, số cổ phiếu được bán đi không thực sự do nhà đầu tư nắm giữ. Trong tương lai, nhà đầu tư có nghĩa vụ mua lại số cổ phiếu đó để hoàn trả cho môi giới hay đại lý mà họ đã vay.

Thu lợi nhuận nhờ cổ phiếu giảm giá

Thông qua kinh nghiệm của bản thân và các phân tích kỹ thuật mà nhà đầu tư thực hiện giao dịch bán khống. Nếu dự đoán đúng giá cổ phiếu sẽ giảm, nhà đầu tư có thể kiếm lợi nhuận từ việc mua lại cổ phiếu với giá thấp hơn.

Dự đoán đúng xu hướng biến động giá cổ phiếu giúp nhà đầu tư thu lợi nhuận khủng

Tiềm ẩn rủi ro cao

Giao dịch short selling cũng có đặc điểm là rủi ro cao. Nếu giá cổ phiếu tăng thay vì giảm, nhà đầu tư sẽ phải mua lại cổ phiếu với giá cao để trả lại cho người cho vay. Điều này gây ra một khoản lỗ không nhỏ cho tài khoản đầu tư của họ. 

Một số rủi ro khi giao dịch bán khống chứng khoán

Có thể thấy, việc bán khống trong Forex có thể mang đến cho nhà đầu tư một khoản lợi nhuận khủng mà không cần sở hữu tài sản. Song, dù hình thức giao dịch khống là gì cũng tồn tại rủi ro, thậm chí là khoản lỗ không giới hạn. Cụ thể, rủi ro của short trong chứng khoán là gì?

Nhà đầu tư dự đoán sai về biến động của giá cổ phiếu

Việc nhà đầu tư dự đoán sai về sự biến đổi giá cổ phiếu sẽ khiến họ phải chịu một khoản lỗ do chênh lệch giá bán và giá mua. Thậm chí, dù giá có cao đến đâu nhưng đến hạn phải trả cổ phiếu đã vay mượn thì vẫn phải mua. 

Nhà đầu tư sẽ bị lỗ nếu giá cổ phiếu tăng

Lỗ trong giao dịch chứng khoán là vô hạn

Trong khi các giao dịch thông thường có lãi suất giới hạn nếu giá cổ phiếu là 0 thì bán khống không như vậy. Nhà đầu tư có thể phải chịu khoản nợ lớn với nhà môi giới nếu giá cổ phiếu tăng đến vô cực. Đồng thời không đủ tiền để trả cho các khoản lãi phát sinh khi chờ giá giảm.

Phát sinh chi phí vay mượn cổ phiếu, lãi vay và phí thuế

Trong thời gian chờ bán, các khoản vay mượn cổ phiếu, tài khoản ký quỹ của nhà đầu tư sẽ phát sinh lãi. Thời gian càng lâu thì số tiền lãi sẽ càng lớn. Nếu tính toán không kỹ và không theo dõi sát sao các khoản lãi suất phát sinh, nhà đầu tư có thể phải chịu một khoản thiệt hại kinh tế.

Các rủi ro về pháp lý

Một số sàn giao dịch có những quy định về việc bán khống đối với các nhà đầu tư. Nếu nhà đầu tư thực hiện khối lượng bán khống quá lớn thì có thể bị phạt hoặc cấm giao dịch.

Nguy cơ bị cấm giao dịch do bán khống sai quy định

Giao dịch bán khống rất “kén” nhà đầu tư

Có thể nói, giao dịch khống là hình thức đầu tư không dành cho tất cả mọi người. Hình thức này chỉ phù hợp với những người nhạy bén, có khả năng phân tích và phán đoán thị trường tốt.

Giao dịch bán khống diễn ra như thế nào trên TTCK?

Giao dịch bán khống trên thị trường chứng khoán có hai hình thức chính: chứng khoán cơ sở và chứng khoán phái sinh.

Bán khống chứng khoán cơ sở

Nhà đầu tư sẽ vay mượn cổ phiếu từ các nhà đầu tư khác và thực hiện lệnh bán bằng chính tài khoản của người cho vay. Khi đó, nhà đầu tư sẽ nhận được số tiền tương đương với giá trị của cổ phiếu được bán. 

Sau khi bán khống, nhà đầu tư sẽ theo dõi giá cổ phiếu, nếu giá giảm như dự tính thì tiến hành mua lại. Đến thời điểm đã thỏa thuận trong tương lai, nhà đầu tư hoàn trả lại số cổ phiếu đã vay vào tài khoản của người cho vay.

Nhà đầu tư vay cổ phiếu của nhà đầu tư khác để giao dịch khống

Bán khống chứng khoán phái sinh

Trong trường hợp bán khống phái sinh, nhà đầu tư cần có tài khoản ký quỹ và tiền/cổ phiếu thế chấp (tối thiểu thường là 25$) theo yêu cầu của công ty chứng khoán để giữ vị thế bán. Khi giá giảm đến mức kỳ vọng, nhà đầu tư tiến hành mua lại cổ phiếu và trả lại cho công ty chứng khoán. 

Ngoài ra, nhà đầu tư cũng cần chi trả các khoản tiền lãi vay, hoa hồng,... phát sinh. Đồng thời đảm bảo ký quỹ để không phải đóng thêm hay call margin trong thời gian bán cổ phiếu.

Cách bán khống cổ phiếu từ Tay to - Big Boys

Việc bán khống cổ phiếu tiềm ẩn các rủi ro, đòi hỏi nhà đầu tư phải có đủ kinh nghiệm và sự thông minh để đưa ra những quyết định đúng đắn. Đồng thời, để giao dịch thành công cũng cần có chiến lược và nắm được cách thực hiện. 

Nhà đầu tư cần nắm rõ bán khống chứng khoán là gì thì mới có thể thực hiện giao dịch thành công

Vậy, cách giao dịch bán khống là gì? Sau đây là hướng dẫn cách bán khống cổ phiếu từ Tay to (Big Boys) mà các nhà đầu tư có thể tham khảo:

Khi muốn giao dịch khống một cổ phiếu nào đó của Big Boys, nhà đầu tư cần vay mượn để thực hiện. Đương nhiên, nhà đầu tư cũng cần bỏ ra một khoản ký quỹ margin tương ứng để đặt cọc (khoảng 20 - 30% tổng giá trị giao dịch). 

Ví dụ về bán khống chứng khoán như sau:

Nhà đầu tư vay mượn 10.000 cổ phiếu X từ Big Boys với giá giao dịch là 0,5$/cổ phiếu. Như vậy, số vốn nhà đầu tư cần bỏ ra để ký quỹ là khoảng 20% x 0,5 x 10.000 = 1.000$. Như vậy, nhà đầu tư chỉ cần bỏ ra 1.000$ là có thể thực hiện giao dịch với giá trị lên đến 5.000$. 

Giả sử nhà đầu tư dự đoán trong 1 năm tới, giá cổ phiếu X sẽ giảm còn 0,4$ và thực sự giá đã giảm như vậy. Lúc này nhà đầu tư sẽ lãi (0,4 - 0,3) x 10.000 = 1.000$.

Tuy nhiên, nếu giá cổ phiếu tăng lên 0,6$ thì nhà đầu tư sẽ lỗ (0,6 - 0,5) x 10.000 = 1.000$. Tương đương với mất hết số vốn hiện có của nhà đầu tư. Lúc này, Big Boys sẽ yêu cầu nhà đầu tư phải bổ sung thêm tiền để duy trì giao dịch. Nếu không sẽ đóng trạng thái và thu hồi cổ phiếu, đồng thời giữ lại toàn bộ số tiền 1.000$ đã đặt cọc.

Bán khống cổ phiếu từ Big Boys giống như đánh bạc, có thể thắng lớn, nhưng cũng có thể mất hết

Những phi vụ bán khống chứng khoán nổi tiếng

Nếu là một nhà đầu tư chuyên nghiệp và tài ba, việc thu lại lợi nhuận khủng từ giao dịch khống hoàn toàn có thể xảy ra. Minh chứng là những phi vụ giao dịch khống kinh điển ngay sau đây: 

Phi vụ bán khống chứng khoán ở Mỹ “The Big Short”

Câu chuyện về phi vụ bán khống trong cuốn sách "The Big Short" của Michael Lewis, phát hành năm 2010. Sau đó được chuyển thể thành một bộ phim cùng tên vào năm 2015. 

The Big Short nói về Michael và một nhóm nhà đầu tư thông minh, kiên trì. Họ đã nhận ra được những bất ổn trong tài chính, lỗ hổng trong thị trường trái phiếu dưới chuẩn và sự kém cỏi của các ngân hàng Phố Wall. 

Bằng các giao dịch hoán đổi rủi ro tín dụng (bản chất giống với bán khống), cuối cùng, họ đã trở thành những người kiếm lợi nhuận lớn nhất trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Cụ thể là hơn 489%, tương đương với 2,69 tỷ USD.

Những nhà đầu tư "The Big Short" đã kiếm được lợi nhuận lớn từ những giao dịch của họ

Thương vụ George Soros gây ra khủng hoảng châu Á năm 1997

Một trong những thương vụ gây xôn xao và tốn giấy mực của George Soros chắc chắn không thể thiếu vụ giao dịch khống gây khủng hoảng châu Á năm 1997.

Bằng việc nhận thấy sự mất cân bằng giữa cán cân thanh toán và cán cân vốn, quỹ Soros Fund Management đã thực hiện phi vụ bán khống đồng Bath và Ringgit với thời gian đáo hạn là 6 - 12 tháng.

Phi vụ này đã khiến đồng Bath và Ringgit lao dốc, gây ảnh hưởng lớn đến kinh tế của Malaysia, Thái Lan và cả những quốc gia khác. Trong năm 1997, tổng số GDP của khối ASEAN thất thoát 9,2 tỷ USD. Đến cuối năm 1998, con số này là 218,2 tỷ USD. Ngược lại, Soros lại thu được khoản lợi nhuận trên 16 USD.

George Soros - trùm quỹ đầu cơ, "một tay che trời", khiến thị trường chao đảo

Trên đây là toàn bộ những giải đáp cho vấn đề bán khống là gì mà chúng tôi muốn chia sẻ đến bạn. Có thể thấy, giao dịch bán khống luôn hấp dẫn với nhà đầu tư nhờ khả năng mang đến nguồn lợi nhuận khủng. Song, nếu không có đủ kiến thức về đầu tư thì nguy cơ lỗ nặng cũng rất cao. Do đó, các trader cần tìm hiểu thị trường, cũng như các nguyên tắc phân tích kỹ thuật, cắt lỗ,... thật kỹ càng để có thể thành công với các quyết định của mình.

Huỳnh Hà