Từ cơn “sốt” ChatGPT: Ngăn chặn sự độc quyền về trí tuệ nhân tạo

ChatGPT, chatbot trí tuệ nhân tạo (AI) mới được phát triển bởi phòng thí nghiệm nghiên cứu OpenAI có trụ sở tại San Francisco, Mỹ, đã gây bão trên toàn thế giới. Được ca ngợi là một cột mốc trong quá trình phát triển của cái gọi là Mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), AI tổng quát nổi tiếng nhất thế giới đặt ra những câu hỏi quan trọng về việc ai kiểm soát thị trường non trẻ này và liệu những công nghệ mạnh mẽ này có phục vụ lợi ích chung hay không.          

Việc OpenAI trình làng ChatGPT vào tháng 11 năm ngoái đã nhanh chóng trở thành cơn sốt toàn cầu, thu hút hàng triệu người dùng. ChatGPT có thể trả lời các câu hỏi bằng tiếng Anh hội thoại (cùng với một số ngôn ngữ khác) và thực hiện nhiều nhiệm vụ khác, chẳng hạn như viết mã máy tính. 

Câu trả lời mà ChatGPT cung cấp rất trôi chảy và thuyết phục. Tuy nhiên, mặc dù có khả năng ngôn ngữ, đôi khi ChatGPT có thể mắc lỗi hoặc tạo ra thông tin sai sự thật - một hiện tượng được các nhà nghiên cứu AI gọi là "ảo giác".

Nỗi lo sợ về các tài liệu tham khảo bịa đặt gần đây đã khiến một số tạp chí khoa học cấm hoặc hạn chế sử dụng ChatGPT và các công cụ tương tự trong các bài báo học thuật. Nhưng trong khi chatbot có thể gặp khó khăn với việc kiểm tra thực tế, thì nó dường như ít mắc lỗi hơn khi lập trình và có thể dễ dàng viết mã một cách hiệu quả và tinh tế.        

Bỏ qua tất cả các sai sót, ChatGPT rõ ràng đại diện cho một bước đột phá công nghệ lớn. Đó là lý do tại sao Microsoft gần đây đã công bố “khoản đầu tư hàng tỷ USD trong nhiều năm” vào OpenAI. Có tin cho biết khoản đầu tư này lên tới 10 tỷ USD, ngoài khoản 1 tỷ USD mà Microsoft đã có đã cam kết với công ty.

Xuất thân là một tổ chức phi lợi nhuận, giờ đây OpenAI trở thành một tập đoàn vì lợi nhuận trị giá 29 tỷ USD. Mặc dù công ty đã cam kết hạn chế lợi nhuận, nhưng cấu trúc lỏng lẻo đã giới hạn lợi nhuận các nhà đầu tư của OpenAI ở mức 10.000%.        

ChatGPT được cung cấp bởi GPT-3, một LLM mạnh mẽ được đào tạo dựa trên lượng lớn văn bản để tạo ra các câu trả lời nghe có vẻ tự nhiên và giống con người. Mặc dù hiện tại đây là AI tổng hợp nổi tiếng nhất thế giới, nhưng các ông lớn công nghệ khác như Google và Meta đã và đang phát triển các phiên bản của riêng họ.

Mặc dù vẫn chưa rõ các chatbot này sẽ kiếm tiền như thế nào, nhưng một phiên bản trả phí của ChatGPT được cho là sắp ra mắt, với OpenAI dự kiến doanh thu 1 tỷ USD vào năm 2024.

Chắc chắn rằng những kẻ xấu có thể lợi dụng công cụ này cho nhiều âm mưu phi pháp khác nhau, chẳng hạn như lừa đảo trực tuyến tinh vi hoặc viết phần mềm độc hại. Tuy nhiên, các ứng dụng tiềm năng của công nghệ, từ mã hóa đến khám phá protein, mang lại lý do để lạc quan.

Ví dụ, McKinsey ước tính 50-60% công ty đã kết hợp các công cụ hỗ trợ AI như chatbot vào hoạt động của họ. Bằng cách mở rộng việc sử dụng LLM, các công ty có thể cải thiện hiệu quả và năng suất.

Tuy nhiên, sức mạnh tính toán khổng lồ, vô cùng tốn kém và tăng nhanh cần thiết để đào tạo và duy trì các công cụ AI tổng quát tạo ra một rào cản gia nhập đáng kể có thể dẫn đến sự tập trung thị trường. Tiềm năng độc quyền cùng với nguy cơ lạm dụng đã cho thấy nhu cầu cấp thiết đối với các nhà hoạch định chính sách phải xem xét tác động của bước đột phá công nghệ này.

May mắn thay, các cơ quan cạnh tranh ở Mỹ và các nơi khác dường như đã nhận thức được những rủi ro này. Cơ quan quản lý truyền thông của Vương quốc Anh Ofcom đã tiến hành một cuộc điều tra về thị trường điện toán đám mây, nơi tất cả các mô hình AI lớn đều dựa vào hồi cuối năm ngoái. Trong khi đó, Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ hiện đang điều tra Amazon Web Services (AWS), dịch vụ mạng mà cùng với Google và Microsoft Azure đang thống trị thị trường. Những cuộc điều tra này có thể có ý nghĩa sâu rộng đối với các dịch vụ do AI cung cấp, dựa trên quy mô kinh tế khổng lồ.       

Hiện vẫn chưa rõ các nhà hoạch định chính sách nên làm gì. Một mặt, nếu các cơ quan quản lý không làm gì, thị trường AI tổng hợp có thể sẽ bị thống trị bởi một hoặc hai công ty, giống như mọi thị trường số trước đó. Mặt khác, sự xuất hiện của các LLM nguồn mở, chẳng hạn như công cụ chuyển văn bản thành hình ảnh Khuếch tán Ổn định, có thể đảm bảo rằng thị trường vẫn cạnh tranh mà không cần can thiệp thêm.

Để đảm bảo rằng lợi ích công cộng được hiện diện ở mặt trận công nghệ, thế giới cần một giải pháp thay thế công cộng cho các LLM vì lợi nhuận.

Các chính phủ dân chủ có thể thành lập một cơ quan đa phương để có thể phát triển các phương tiện ngăn chặn hành vi làm giả, lừa đảo và các tác hại trực tuyến khác, chẳng hạn như một Tổ chức Nghiên cứu Hạt nhân châu Âu (CERN) dành cho trí tuệ nhân tạo. Ngoài ra, họ có thể thành lập một đối thủ cạnh tranh được tài trợ công khai với một mô hình kinh doanh khác và các biện pháp khuyến khích để thúc đẩy cạnh tranh giữa hai mô hình.

Cho dù các nhà hoạch định chính sách toàn cầu chọn con đường nào, việc đứng tại chỗ không phải là một lựa chọn. Rõ ràng là việc để thị trường quyết định cách thức những công nghệ mạnh mẽ này được sử dụng như thế nào và bởi ai là một đề xuất rất rủi ro.