SpaceX: chìa khóa giúp Elon Musk giải bài toán dòng tiền hóc búa giữa Tesla và Twitter

SpaceX là công ty vũ trụ có giá trị nhất trên thế giới — và nó có thể mang lại cho Elon Musk chìa khóa để mở rộng đế chế của ông.

Elon Musk hiện là người giàu thứ 2 trên thế giới. Tài sản của Musk được ước tính trị giá khoảng 180 tỷ đô la, gồm tổng giá trị cổ phần của ông trong Tesla (mã: TSLA), SpaceX, Neuralink, Boring Co. và Twitter, cùng các khoản đầu tư khác. Tuy nhiên, vấn đề là tất cả trừ Tesla đều là công ty tư nhân và do đó kém thanh khoản. Khi cần tiền, lựa chọn duy nhất của Musk là bán cổ phiếu Tesla. Đó là trường hợp từ tháng 4 đến tháng 12 năm 2022, khi Musk buộc phải bán khoảng 23 tỷ đô la cổ phiếu Tesla để duy trì hoạt động của Twitter, một trong những lý do khiến cổ phiếu giảm hơn 50% trong khoảng thời gian đó. Điều mà Musk thực sự cần là một công ty đại chúng hoặc niêm yết nữa cho phép ông tăng thanh khoản cho số tài sản của mình — và giảm bớt áp lực cho Tesla.

Và đó là nơi mà SpaceX xuất hiện. Có lẽ gọi Space X là một thành công đến mức điên rồ của Musk vẫn là một đánh giá thấp. SpaceX đã và đang gửi các phi hành gia đến Trạm Vũ trụ Quốc tế và dùng các vệ tinh Starlink bao phủ Trái đất, đồng thời thậm chí đã hồi sinh chương trình không gian đang hấp hối của Hoa Kỳ và khôi phục nó trở lại vị trí thống trị về các vụ phóng tàu vũ trụ toàn cầu. Các doanh nghiệp của nó cũng đang bắt đầu kiếm ra tiền. Mỗi lần phóng tàu có thể mang lại doanh thu từ 150 triệu đô la đến 300 triệu đô la và Starlink đã đạt được một triệu người đăng ký vào cuối năm 2022. Việc phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) không phải là điều bất khả thi và đó có thể là điều mà các cổ đông của Musk và Tesla cần .

Leo Koguan, nhà đầu tư cá nhân lớn thứ ba của Tesla sau Musk và Larry Ellison, cho biết: “Tôi không hiểu tại sao hội đồng quản trị lại cho phép Elon phá giá cổ phiếu của Tesla. “Tại sao không bán cổ phần của SpaceX?”

Tại sao không, thực sự. Đừng để sự bùng nổ gần đây của Tàu vũ trụ của SpaceX đánh lừa bạn—SpaceX đi trước đối thủ hàng năm ánh sáng. Hệ thống phóng Starship đang là hệ thống lớn nhất từng được chế tạo trên thế giới, với khả năng mang tải trọng cao hơn gấp đôi so với Hệ thống phóng không gian của Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Quốc gia, hay SLS, là một phần của chương trình Artemis để đưa các phi hành gia Hoa Kỳ trở lại mặt trăng. Starship là hệ thống đầu tiên được thiết kế để có thể tái sử dụng hoàn toàn, vượt xa hệ thống SpaceX hiện tại có thể tái sử dụng tầng thấp. Tải trọng lớn hơn có nghĩa là chi phí thấp hơn, làm cho Starlink và hoạt động kinh doanh ngoài không gian khác trở nên cạnh tranh hơn.

Nhà phân tích Scott Deuschle của Credit Suisse lưu ý: “Chúng tôi tin rằng một vụ phóng lên quỹ đạo thành công của tàu Starship của SpaceX có thể là sự kiện quan trọng nhất trong quá trình hình thành nền kinh tế vũ trụ kể từ khi Sputnik phóng vào năm 1957”. Chuyên gia này cũng nhấn mạnh các đặc điểm gồm kích thước lớn hơn, khả năng tái sử dụng và sản xuất dễ dàng giúp chi phí để phóng một đơn vị khối lượng lên quỹ đạo tầng thấp của trái đất xuống 30 lần.

Thử nghiệm tích hợp đầu tiên với cả hai nửa của Starship không người lái đã kết thúc không như mong đợi khi mà nó đã nổ tung. Nhưng thất bại không phải là một điều xấu. SpaceX đã phóng hơn 220 tên lửa trong lịch sử 21 năm của mình và đã làm nổ một số tên lửa trước khi làm chủ được công nghệ tái sử dụng tên lửa. Chiến lược tái sử dụng và phát triển của Space X khác xa so với hướng tiếp cận United Launch Alliance, do Boeing (BA) và Lockheed Martin (LMT) đồng sở hữu sử dụng. Hai hãng này hướng đến sự hoàn hảo, tăng thêm chi phí và làm chậm quá trình phát triển. Ngành công nghiệp vũ trụ truyền thống vẫn không tái sử dụng tên lửa và United Launch Alliance vẫn chủ yếu phục vụ chính phủ Hoa Kỳ.

Chiến lược chủ động đón nhận thất bại đã có hiệu quả với SpaceX. Trong suốt cuộc đời của mình, SpaceX đã chi khoảng 10 tỷ đô la và thành quả là một hạm đội gôm khoảng 4.000 vệ tinh, tàu vũ trụ có thể tái sử dụng, tên lửa có thể tái sử dụng và tổ hợp phóng của riêng nó ở Boca Chica, Texas. Mặt khác, NASA đã chi hơn 20 tỷ đô la và 11 năm để phát triển SLS, bắt đầu vào khoảng thời gian Tàu con thoi đắt tiền nổi tiếng bị sa lầy. SLS có tên lửa mạnh hơn tên lửa đã đưa các phi hành gia đầu tiên lên mặt trăng, nhưng nó mới chỉ có một lần phóng kể từ khi bắt đầu phát triển vào năm 2011. SpaceX ngược lại đã phóng 61 tên lửa vào năm 2022.

Hélène Huby, đồng sáng lập của Exploration Co., công ty đang nghiên cứu tàu vũ trụ tái sử dụng, cho biết: “SpaceX cho thấy rằng thất bại và thử lại rẻ hơn và hiệu quả hơn nhiều so với phát triển không gian truyền thống.”

Cuộc đua lên vũ trụ - Số vụ phóng tên lửa vũ trụ tăng rất nhanh trong những năm gần đây.

Những gương mặt mới tham gia vào cuộc đua đang gặp khó khăn trong việc theo kịp bước chân của SpaceX. Virgin Orbit Holdings (VORBQ) của Richard Branson, một công ty phóng vệ tinh, đã đệ đơn phá sản vào tháng 4 và cổ phiếu của Virgin Galactic Holdings (SPCE), công ty du hành vũ trụ của ông, đã giảm 92% kể từ khi đạt đỉnh vào tháng 2 năm 2021. Các công ty như Momentus ( MNTS), Astra Space (ASTR) và Spire Global (SPIR), đã IPO cửa sau thông qua SPAC vào năm 2021, tất cả đều được giao dịch với giá dưới 1 đô la một cổ phiếu. Ngay cả Blue Origin của người sáng lập Amazon.com (AMZN), Jeff Bezos, được thành lập vào năm 2000 với phương châm gradatim ferociter—tiếng Latinh có nghĩa là “từng bước một, dữ dội”—cũng chưa thực hiện một chuyến bay vào quỹ đạo. Blue Origin cũng trễ hẹn giao động cơ cho United Launch Alliance và tên lửa Vulcan mà đang phát triển vẫn chưa thực hiện chuyến bay vào quỹ đạo. Nhiều chuyên gia trong ngành nói với Barron's rằng công ty không hành động với tinh thần cấp bách như SpaceX.

Blue Origin chỉ ra rằng họ đã tiến hành 23 lần phóng phương tiện tái sử dụng hoàn toàn có tên mã là New Shepard đã chở hơn 100 lô hàng và 31 người lên vũ trụ. Micah Walter-Range, đồng sáng lập công ty tư vấn không gian Caelus Partners, cho biết mặc dù có thể bị tụt hậu so với SpaceX, nhưng vẫn có chỗ cho nhiều người chơi. Ông nói: “Các chính phủ muốn tránh độc quyền”.

Các vụ phóng tàu không phải là tất cả. Starlink, doanh nghiệp Wi-Fi kết nối vệ tinh của SpaceX, có hàng nghìn vệ tinh quay quanh Trái đất, cung cấp dịch vụ internet tốc độ cao với giá khoảng 110 đô la một tháng. Quy mô và tốc độ tăng trưởng của Starlink giúp doanh nghiệp đạt được doanh thu khoảng 1,8 tỷ đô la vào năm 2023, gấp đôi so với năm 2022. Và trong số tất cả các doanh nghiệp tư nhân của Musk, Starlink là doanh nghiệp có vẻ sẵn sàng IPO nhất. Ngay cả Musk cũng thừa nhận điều đó vào năm 2021, khi ông nói rằng ông có thể niêm yết Starlink khi dòng tiền có thể dự đoán được — và dòng tiền hiện tại dường như có thể dự đoán được.

Việc Musk có nên IPO Starlink hay không phụ thuộc vào số tiền nó sẽ thu được từ các nhà đầu tư. Các thị trường tư nhân không giúp được gì nhiều. Mặc dù SpaceX được định giá 137 tỷ đô la trong vòng cấp vốn gần đây nhất, nhưng cổ phiếu của nó đã không được đổi chủ thường xuyên trên các nền tảng chuyên tạo điều kiện cho các giao dịch cá nhân. Chẳng hạn, Rainmaker Securities đã giao dịch hơn 4 tỷ đô la cổ phiếu SpaceX trong các giao dịch kéo dài hơn 5 năm. Giám đốc điều hành của Rainmaker, Glen Anderson, đã nhận thấy một xu hướng đáng lo ngại về cổ phiếu gần đây—chúng không được giao dịch. “Sáu tháng trước, nếu chúng tôi có một lô cổ phiếu SpaceX, nó sẽ được bán trong hai, ba ngày,” anh nói. “Bây giờ, chúng tôi đã có một số lô cổ phiếu SpaceX trên sổ sách được hai tháng.”

Thật khó để biết chính xác tại sao lại như vậy. Điều dễ dàng nhất để chỉ ra là thị trường. Nasdaq Composite giảm hơn 20% so với mức đỉnh do Cục Dự trữ Liên bang đã tăng lãi suất để nỗ lực giảm lạm phát. Lãi suất tăng có xu hướng tác động mạnh hơn đến các cổ phiếu có giá trị cao. SpaceX có thể không được giao dịch công khai, nhưng nó là một công ty đang phát triển và ngay cả việc định giá thị trường tư nhân cũng không miễn nhiễm với quyết định của Fed.

Điều đó làm cho việc xác định giá của  Starlink sẽ là bao nhiêu trong một đợt IPO trở nên rất khó khăn. Với giá trị khoảng 140 tỷ đô la, SpaceX có giá trị thấp hơn so với Boeing đang có vốn hóa 170 tỷ đô, bao gồm cả nợ và vốn chủ sở hữu. Đó là một mức định giá cao, ngay cả đối với một công ty đã hoàn thiện các tên lửa có thể tái sử dụng, giảm chi phí tiến vào không gian, khôi phục vị trí dẫn đầu về phóng vào không gian của Mỹ đã bị mất vào tay Trung Quốc, đưa các phi hành gia của NASA lên Trạm vũ trụ quốc tế và bắt đầu xây dựng mạng Wi-Fi trong không gian cho khoảng 1,2 triệu người đang sử dụng.

Rất khó để tìm được đối tượng có thể so sánh với Starlink. HughesNet, thuộc sở hữu của EchoStar (SATS) và có 1,2 triệu người đăng ký Wi-Fi. Toàn bộ hoạt động kinh doanh của EchoStar, bao gồm cả các dịch vụ vệ tinh được bán cho các tổ chức tin tức và chính phủ, được định giá 1,3 tỷ đô la và cổ phiếu được giao dịch với giá gấp khoảng 23 lần thu nhập ước tính vào năm 2023. Tuy nhiên, có  HughesNet không phát triển, đó là một sự khác biệt lớn so với SpaceX. Nếu số người dùng của Starlink chỉ dừng lại ở 1,2 triệu, nó sẽ không đáng giá 140 tỷ USD.

Verizon Communications (VZ) có thể là một so sánh tốt hơn. Công ty có 143 triệu người đăng ký, được định giá 335 tỷ đô la bao gồm nợ và vốn chủ sở hữu, tương đương khoảng 2.300 đô la một người đăng ký. Theo phép toán đó, Starlink cần đạt được 50 triệu hoặc 60 triệu người đăng ký để đạt tổng định giá của SpaceX. Tuy nhiên, ngay cả đó cũng là một sự so sánh không hoàn hảo bởi vì nó không xem xét chi phí xây dựng mạng Starlink. Starlink có thể mang lại lợi nhuận như thế nào hoặc liệu công ty có thể giảm đáng kể chi phí cung cấp internet tốc độ cao hay không?

Bất chấp sự không chắc chắn, Starlink là doanh nghiệp mà các nhà đầu tư có khả năng mua sớm nhất. SpaceX đang có kế hoạch phát triển quy mô hạm đội của mình lên 30.000 vệ tinh để cung cấp dịch vụ Wi-Fi của mình, có thể mất tới 10 tỷ đô la chỉ để xây dựng dựa trên ước tính về giá hiện tại và thậm chí số vốn cần thiết sẽ còn tăng lên nữa. SpaceX đã không trả lời nhiều yêu cầu bình luận. Một đợt IPO, thậm chí với mức định giá 70 tỷ đô la — giả sử Starlink trị giá một nửa tổng giá trị của SpaceX — sẽ giúp Starlink huy động được số tiền đó mà không cần phải thực hiện một vòng huy động vốn tư nhân khác.

Nó cũng sẽ cho phép Musk, người sở hữu khoảng 42% cổ phần của SpaceX, giải phóng khoảng 30 tỷ đô la, giúp Musk có một lựa chọn khác để bán khi đến lúc nộp thuế hoặc mua một nền tảng truyền thông xã hội. Đối với các cổ đông của Tesla, đó sẽ là một đợt IPO thành công, bất kể mức định giá là bao nhiêu.

Hoàng Dương – Theo Barron’s